Friday 10 April 2015

Thil dik inhnika inhnial(Conflicts between two rights):-

“Genuine tragedies in the world are not conflicts between right and wrong,
They are conflicts between two rights”-Friedrich Hegel
Dana mithiam nih 18th Century a Britain Chief Justice Lord Mansfield a ha “sinin-hai”(workchoholic) mi a loi chang. Nika chu roirel na a chun an roirel na chu a thai tiang Zirtawp ni (Friday) a sunzawm dingin thu a peka; chun, Counsel Sergeant Davy chun, thaia ni chu Good Friday a loi chang nghal ti in a hril chun Lord Mansfield a chun kahin a thung-”A ni a that chun a sin hom a tha”(the better day, the better deed). Machu hoiin Counsel Sergeant Davy chun kahin a thung: Ni thuneina(Your Lordship), tha ni ti angka paiin, changrochu thaia nih a khin roirelna a ne thung chun, Pontius Pilate(Isua roirel tu Pilata) zoia chun Good Friday a roirel hmasak chem chang ne ti ti chu ki ringhnel no ” (Your Lordship will do as you please, but if you do sit on that day, I believe you will be the first Judge who did business on a Good Friday since Pontius Pilate).
Ma chunga roireltu inhnika inhnial khi kum tamka hma a mi aloi chang hom chun atun laia ei ram ngeia Chief Justice of India(CJI) H.L Dattu nih Supreme Court Judge Justice Kurian Joseph, anmani roireltu inhnika hei inhnial na rekchun in angna tamka chu an lang a chang. Ma hmuna inhnial na thupui chu, Good Friday nih Easter Sunday angka huna State Chief Ministers nih High Court chief Justice hei conference buatsaia awm chu ei rama sakhaw zalenna dan mita chun inka tawkin mo pawmtlak a chang? German Philosopher Friedrich Hegel a chun a loi ti tak angkan, “khawvela lungsiatna/lung natna lian tak tak hei chu thudik nih dikloi inteng na leia inpiang an chang riai no, changrochu thudik nih thudik inteng leia inpiang an chang zok”.
March 18 han SC Judge Justice Kurian Joseph a chun CJI H.L Dattu chu lekhathon an ziakna a chun a lungnatna thu an puang rual rual chun ka hin ati: Good Friday nih Easter Sunday angka hun hi Christian tualbawma mi hei ding chun nih poimaw tak an chang rual rualin national holiday hom an chang sa leiin ma hun sunga CJI in High Courts Chief Justice hei reka conference neina dinga hun a buatsai chu ei India ram danpuia(Constitution) sakhaw zalenna(Secularism) ding chun thil ti awm tak ti in a hril sa a chang. Justice Kurian Joseph a chun ma angkata hun poimaw hei chu Diwali, Eid angka huna hei chun tiklai hmanin buatsai a chang thin loi thu hom CJI hnianga lekhathon hmangin an ziak.
Chief Justice of India(CJI) H.L Dattu chun a thung na a chun kahin an ziak: “Keima mimal lungril zawna ki in zawt thei a chu nangma nangken zawt thei no mai/nangken zawt athling naw mai thei, machu, mimal inhlawkna mo eiin lian awle mipui inhlawkna..? keichun mipui inhlawkna chu ken lian zawk”. CJI H.L.Dattu nih Justice Kurian Joseph, anmani inhnika laia chun tumo adik, tumo adikloi chu ken ta thei no a sanchu anin hni hin ei ram dana mithiam an chang.
Advocate Lily Thomas chun ma ngaidan in angloina thu a chu court a an thlung chun CJI den chun kahin a thung-2007 han conference chu Valmiki Day nih 2009 han Independence Day a nei a chang. Changrochu, 2007 nih 2009 han tuhmanin an lungnatna/lung awiloina an hril naw. Ma hun han eiin sakhaw na imo a hro? Nin rem ti no chun petition file roi, Court in la rel rise ati.
Ma angka den chun ei Prime Minister(PM) in Supreme Court Judges hei High Court Chief Justice hei kapai sawmna a peka, ma taka zan bunek a tang dingin. Chun Justice Kurian Joshep a den chun ma hmuna chan a lak thei no ding leiin ngaidam an hni rual rual chun kahin an ziak: “Ma angkata hun poimaw hei hi Diwali, Eid,Good Friday nih Christmas angkata huna hei hi chun buatsai chang thin nosiala, nangki ngen hom chun athlai luat ta ti chu ke hoi thei. Nangki ngenna chu ma angkata hun poimaw buatsai thin a chang hin sakhaw tina mihei dinghmun thlir nih ngaihlutna inpel thin changsiala, chun mi tuhomin ma kawnga chun nuarna remchang an nei thei loina dingin”.
Ma conference nih zan bunek na chu Justice Kurian Joseph nih Kerala Chief Minister omloi chungin hmang a chang. Atuna zawna lian tak chu-hmatiang inkan mo ma thu a hin tang ei lak atul?
Weekends holiday a mangkata conference poimaw buatsai nih nei chu thil in awm tak a chang. Abikin Supreme Court nih High Courts Chief Justice hei conference thil thu deka chun a dikloina ihman a boi. Chun, Kumtin Good Friday nih Easter Sunday weekend a holiday tam tawk a awm thin. Ma huna hin Govt/Courts hei hun poimaw tak tak buatsai chu inka tawkin mo pom thlak a chang.
Ei ram danpui anin ziak lai han B.R. Ambedkar a chun inhnialna a loi sawm thin a chang. Ma angkata inhnialna khatka tia chun B.R.Ambedkar a chun a ti chu, “Mihriam leia sakhaw, sakhaw leia mihriam awm a chang naw”.
Sakhaw thu nih Kristian hei a tawn leiin Bible thu chika loi hang ngaitua rei. Judah mi hei chu Sabbath(Saturday) ni chun sinthaw phal an chang naw. Changrochu, Isua chun Sabbath nih homin mi damloi hei a kai thoia, rong a bawl ti ei hmu. Mabak homa chun Sabbath nih a thil tha  tho chu Isua rochun a kap no achang(Matthew 12:12). Changnawle, Luka 14:5 a han imo a ti? Isua chun sakhaw dan(rituals) hnek chun rongbawlna chu an lian zawk a chang.
Chun bible a chun ngaidan hmasak(Justice kurian joseph a ngaidan) dinghom chun tangpuina chang inziak in a awm. Bible in ati chu, “ni unaihei/tualbawm hei chu nangma nen hmangai angka denin hmangai ro”(Matthew 19:19; 22:39)(Mark 12:31). Ei India danpuiin(Constitution) “Secularism principle” a ahnemhnetna chu ma bible changa inziak “ni tualbawm/unaihei hmangai ro” ti a inthoka hmusuak aloichang. Ma chu a chang “sarva dharma sambhava”(equal respect for all religion) principle hongsuak na chu. Sakhaw tualbawm tin dingin holiday hrang hrang nei a chang, tu sakhaw hom paitlaka inngai changloi ding. India a chun Muslim, Christian, Jews, Parsis heichun Hindu, Jain, Buddhist, Sikh hei rek chun dinghmun in ang chu an lua a chang. Maleiachun tuhman anmani sakhaw hunhmang inchan tira sakhaw dang hunhmang nghal chu hmusang dingin ei phut lui thei no.

Mipui tamka thatna dinghman loichangsiala minority hei hnawk-phuma ma angkata thatna zong chu pawm thlak a chang thei no. Sakhaw thenka hunhmang chu anthiang a in ngai nghala sakhaw dang khatka hunhmang rochu atula inngailoi, ma angkata roirelna chu inthangliantir chi a chang no. Tuhman a sakhaw nih a Pathian biak chu a chik bika inngai na ding hmuna in ngir loi ding ma chu a chang ei “Indian model of Secularism” chu.