Wednesday 4 November 2015

Intolerance most foul(Tuarseloina ten awm chem):-

Tolerance is not infinite patience, but slain patience;
patience that has lost its hope and love and has thrown in the towel.” 
                                                                                                                                ― 
Criss Jami
Atuna ei Prime Minister Narendra Modi chu kum 2014 a Parliamentary Intlangna a nansa vaika hlawthlingin central a chun Government a tungdinga. Chun ma hun lai han India mipui heiin sabeina lian tak neiin intlangna a chun hlawtlingna anin dawng ti hom chu ei hoi pak. Narendra Modi chu Ma mipui hei sabeina inpuithling tir na kawnga chun inka tawkin mo a hlawtling machu atuna ei India hmun hrang hranga political situation awm dan dungzui chun chipchiar vaikan loi hang ngaitua rei.
Pakhatna a chun, Roireltu hei zalenna(Independence of Judiciary) chu an thuneina rihlima inhlia tumin nih ei rama Inrelna-bawlna(Judiciary) chun an Government thuneina hnuaia sir den tumin NJAC(National Judicial Appointment Commission) Act, chu Parliament a an pass ta a chang. Changrochu, ma angkata an thil tum nih ngaituana chu ei rama Supreme Court chun ei “India danpui inthutna (Constitution basic structure)” kal piala I siam ti in an puangin histawrical judgement chu a ral tak October 2015 aloi peta nghal a chang.
An hni na a chun, ei India rama State hrang hranga Sehrat that nih asa fa chu hrem thlak ti a inpuangin dan chu an loi pass ta a chang. Makhel homa chun, Sehrat sa fa leiin minorities hei laia mi thenka dek chu an nunna ari homa channin an loi awm ta. Ma homa chun tawk la ti loiin RSS nih Viswa Hindu Parishad hei chun tawngbai in ngai bei loi tak tak nih ei democracy ding homa hrisel loi tawngbai  hei chu annin sua ti hom chu ei hoi nih ei hmu ki ring.
An thumna a chun, RSS, Viswa Hindu Parishad nih BJP hoitu heiin ei India Histawri ari hom chu I  thleng nih an sakhaw dungzuia inziak thar chu nansa vaikan an tumin an humhal ti hom chu ei hmu pak. Changrochu ma kawnga hi lampui chu an la hraw sei no a chang.
Ma a chunga thil inthumka hei khi chu entirna mai an chang, thil dang dang minorities nih non-hindu hei chunga chun a thlung hmun tamka ti a chun. Mahei kapai chu a hmu nih a hoi hnung hom chun ei PM Narendra Modi chun minorities hei lunghnipna dingin tawngbai ihman ala sua naw. Maleiachun, ei PM chu intlangna hun laia mipui heiin an sabei na hriak an inthawi a chu nansa takan a hlawsam in ke hoi.
Makhel homa chun, ma angka khawpin sakhaw kawnga Muslim hei chunga an hela, hmun hrang hranga chun nin tin anin hliamin an nunna ari hom an chaan pui thei chun eini Kristian hroika te hei dek hi chu anni fun noi rep chel ei chang. Ei hmatiang hom Muslim hei angka chun ei chunga dan hmangin khapna hei chu hong thlung no ni hom chu tumo ati thei? Inkhapna a hong chun indawina hom a hong nghal ding, indawina a hong chun eini chun ei hroi leiin nih ei India rama thuneitu hei an chang leiin hne nghal no ning. Maleiachun eiin humhim na ding lampui chu imo loi chang ta ati?

Achunga thil inkhumka ei hong I tarlang hei ei hang en nawk chun, ei India danpui(Constitution) hneka ne humhim thei chu ihman a awm no achang. Asanchu, dan siamtu hei chun I angka angka homin dan loi siam ta siala, ma dan chu an let pu nih a hrilfia thei pu chu ei Supreme Court ngei chu a chang. Chun dan I siama awm tak hom chu dan thling loi nih ei danpui kalpial ti a inpuang theina thunei pu homchu ei Supreme court den a loi chang. Maleiachun, dan hmanga eiin humhim chu athat chem ke ring. Ei Pathian thu hom chun ma angkata ei danpui hmanga eiin humhim chu ani phal ki ring hnel no. Ei tlarau chu mihriam nih mihriam dan siam ngot chun an se thei no, machu ti phu a ei taksa nih ringna heichu humhim loi ding tina hom chu a chang naw. Ma kawnga chun ei zalenna lampuia chun dalna a awmin ei hmu nih ei hoi tik pai chun ei Constitution a article 32 hmangin writ ei file thei a loi chang. Ma hnung chun ei zalenna lama dalna/inkhapna chu Supreme court in a roirelna hmangin a khai boi thei zawk aloi chang.

Sunday 1 November 2015

A War with no winner(Hnetu awmloi indoina)

“A War with no winner(Hnetu awmloi indoina)”-

“Man must evolve for all human conflict a method which rejects revenge, aggression and retaliation. The foundation of such a method is love.” – Martin Luther King


                  Sakhaw hi I huna/I hmuna intan mo chu ki hoi chiang naw a, changhomin hun sawt loi hma taka ki hoi suak zawk chu, Sakhaw hi mihriam siam a chang, Pathian siam a chang riai naw. Sakhaw histawri ei hang sut chun machu chiang vaikan ni ringhnel na dinghmun awm loiin ei hmu thei. Sakhaw hin mihriam hei hi ani suikhawm hnekin ani thendar zawk chu ki ringhnel no a chang. Nika chu ki insungnu rek ‘Orphanage’ kin hang vela, ma taka chun Sisters hei rek kin chiar vela ti ti na kin inei hei dungzui chun sakhaw lampang ti ti na a chun kin lut ta a chang. Chun, ma hmuna Sister rek chun sakhaw chung changa tongbaiin in elna kin neia. Ma tongbai in elna dungzui chun ki hoi suak chu Kristian hei hi category in hnikan eiin then-Roman Catholic nih Protestantism. Ma inhnika hei laia hom chun church nih denominations hrang hrang hroi loi takan ei lan then vu. Mahei chu ei thupui chu changloiin ei point of focus zok chu inkata mo ma angkata inthenna  hi ei I kalpui nawle ma angkata inthenna hi inka tawkin mo pomthlak a chang..? Sister chun an denomination humhal nih a san lei chun an thatna chai ani hril rual rualin keima denomination(Baptist-Protestantism) nih an doctrine dikloina hei chu an khi suak nghal zawk. Keihom chun, ki lungvar nei tawk nih theitawkin ki denomination nih Koihran chu a humhal ni a tan ki tum ta nghal zawk a chang. Chun, zawna tamka ki siama ani thung aw ding chu a hoi ve chuang no a. Ki ngaitua lian chem zawk chu, Roman Catholic/Protestantism nih Kristian Koihran kapai in ei I ring nih biak chu Pathiana mi inthum-Pa, Naipa nih Thlarau thianghlim(Trinity God) chu a chang zawk. Ei lekhabu thianghlim hom chu Holy Bible a chang, Changrochu ei dan hmang nih koihran kalhmang chu anin ang ta thei reng reng no a chang. Mahi imo asan a chang thei…?? Bible hi Kristian hei dingin ei lekha bu thianghlim achang rual rual chun dan bu lian chem hom chu a chang. Changrochu Kristian Koihran hei hi ei ngaidan nih tha ei ti danin eiin kaihruai ta zawk angkan an lang chang. Entirna in “Baptism”-Roman Catholic hei in baptize dan nih Protestant hei in baptize dan chu an ang no achang; chun bible dan ei loi I zui chang zawk siala chun ma hmuna hin in angaloina nih in hnialna dinghmun-hma reng a awm thei no. Lalpa ruai kong homa chang siala in angloina nih inhnialna chu ahek hak no achang. Ma angkata entirna hei chu ala tam, hong ti rit thei an chang no. Mahei kapai hin mihriam chu ani suikhawm hnekin ane thendar in ke hmu kei chun. Ki mimal lungrila zawna lian chem chu, ei Pathian biak chu khatka, ei chatuan thiltum homchu hmunka, ei dan bu hom chu hmunka-Bible. Mahei kapai hnung hom chun inkata mo ei ni Krista hnung zui tu hei chun inhnialna dinghmuna  eila ngir..? Darlong tual sung ngawt deka chun Koihran(Church) hi ei India rambunga Supreme Court angka mai a chang. Koihranin ati ni atho chu adik rit, an thiang rit in eiin ngai. Koihran chu Bible dan inlet nih hrilfia pu a chang ei tualsung ngawta dek chun. Koihran thurel  khela Zawna neina hmun chu ei hnam nih tual sunga chun a awm no mo awle ei ngam no mo chu ki ti thei chiang naw. Koihran nih adan hei chu adik naw chu ti no ning a, changhomin zawna siam theina (Right to know/Question) kawt chu hei hong atul in ke hoi. Mahei kapai hi indoina ruk nih indoina zong hei laia ti awm chem chu a chang. Ma angkata indoina chun rihai nih taksa inhliamna hei chu an suak tir no hom chun, Krista hnung zui tu hei ei chatuan nunna nen chaan tir thei pu indoina ruk chu a chang. Atawpna a chun, mahei kapai ei hmu nih ngaitua chiang a chang chun eimani hnam laia “church reform” chu hun I mamaw angkan an lang ta nghal zawk.